Znaczenie listu przewozowego w transporcie

Czym jest list przewozowy?

List przewozowy to dokument potwierdzający zawarcie umowy pomiędzy nadawcą przesyłki a przewoźnikiem. Kwestie z nim związane reguluje Prawo przewozowe i Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR). Konwencja ta podpisana w 1956 roku w Genewie jest jedną z podstawowych regulacji prawnych w transporcie. Dotyczy wykonywania zarobkowego przewozu drogowego rzeczy, jeżeli miejsce nadania towaru i miejsce przeznaczenia znajdują się w dwóch różnych krajach. Stosując się do konwencji przewoźnik jest odpowiedzialny za czynności pracowników, tak jak za swoje własne. Konwencja CMR nie dotyczy przewozu przesyłek pocztowych, zwłok oraz rzeczy przesiedlenia.

W pierwotnym brzmieniu Prawa przewozowego nadawca musi wystawić list przewozowy. Aktualnie według przepisów Konwencji CMR dokument przewozowy nie stanowi już warunku zawarcia umowy. Mimo to jednak zaleca się jego wystawienie, ponieważ w rzeczywistości pełni on szereg istotnych funkcji.

Czemu służy list przewozowy?

Po pierwsze, pełni funkcję dowodową. Wynika ona między innymi z art. 4 Konwencji CMR, według którego list przewozowy jest dowodem zawarcia umowy przewozu. Nie oznacza to jednak, iż brak, nieprawidłowości w brzmieniu lub zagubienie listu wiąże się z utratą ważności takiej umowy. List przewozowy jest jedynie elementem jej realizacji, a nie warunkiem koniecznym do jej zaistnienia. Konwencja CMR w art. 9 wprowadza również domniemanie prawne. Polega ono na tym, iż w sytuacji braku przeciwnego dowodu, list przewozowy uznaje się za dowód zawarcia umowy, przyjętych w niej warunków oraz przyjęcia przesyłki przez przewoźnika.

List CMR realizuje również funkcję legitymacyjną. To oznacza, że nadawca lub odbiorca przesyłki, jeśli posiada pierwszy egzemplarz listu, zyskuje prawo do dochodzenia roszczeń oraz rozporządzania przesyłką. Chodzi tutaj o wstrzymanie jej przewozu, zmiany miejsca dostawy lub też odbiorcy (art. 12 Konwencji CMR). W przypadku nadawcy, prawo to traci swą moc w momencie, gdy odbiorca otrzyma drugi egzemplarz.

Funkcja instrukcyjna dokumentu przewozowego z kolei wyraża się w tym, że przewoźnik w razie zaistnienia przeszkód w przewozie lub przekazania przesyłki odbiorcy, kieruje się wskazówkami w nim zawartymi. Na podstawie listu przewozowego odbiorca może również zweryfikować prawidłowość wykonania umowy przez przewoźnika – wówczas mowa jest o funkcji informacyjnej.

Kto go wystawia i jakie informacje powinien zawierać?

Prawo transportowe nie przewiduje, kto powinien wystawiać list CMR. Zazwyczaj czynność ta leży po stronie nadawcy. W rzeczywistości jednak bardzo często można spotkać się z tym, że jego treść wspólnie ustalają zlecający przesyłkę i przewoźnik. W liście przewozowym powinny znaleźć się informacje, takie jak:

1. miejsce i data wystawienia;
2. nazwa lub nazwisko oraz adres przewoźnika;
3. nazwa lub nazwisko oraz adres nadawcy;
4. nazwa lub nazwisko oraz adres odbiorcy;
5. data oraz miejsce przyjęcia ładunku do przewozu i planowane miejsce wydania towarów;
6. określenie rodzaju towarów oraz sposób pakowania towarów, a przy towarach niebezpiecznych ich ogólnie znane określenie;
7. liczba sztuk towaru oraz ich ceny i numery;
8. ustalona datę zrealizowania przewozu;
9. waga towarów brutto albo inaczej określoną ilość;
10. koszt przewozu (zaliczamy do tego przewoźne, wysokość opłat celnych i dodatkowych);
11. instrukcje pozwalające na realizację formalności (w tym celnych);
12. oświadczenie, że przewóz podlega konwencji CMR.

Jeżeli zachodzi taka potrzeba, to na liście przewozowym należy również zamieścić informacje na temat:

• zakazu przeładunku towarów,
• kwoty pobrania podczas wydawania towarów,
• kosztów poniesionych przez nadawcę,
• zadeklarowanej wartości towarów,
• wykazu dokumentów, które otrzymuje przewoźnik,
• instrukcji nadawcy dla przewoźnika dotyczącej ubezpieczenia przesyłki.

Według konwencji CMR dokument przewozowy powinien być wystawiany w 3 egzemplarzach. W praktyce jednak dokument ten wydawany jest w czterech różnych kolorach – zgodnie z wzorcem opracowanym przez Międzynarodową Unię Transportu Drogowego:

• kolor niebieski – oryginał – towarzyszy przesyłce, przewoźnik ma obowiązek przekazać go odbiorcy,
• kolor czerwony – wtórnik – przeznaczony dla nadawcy przesyłki,
• kolor zielony – ceduła – przeznaczony dla przewoźnika, służy potwierdzeniu odbioru przesyłki,
• kolor czarny – grzbiet – przeznaczony do celów administracyjnych.

Dokument może przyjąć formę zarówno papierową, jak i elektroniczną.

List przewozowy – fakty i mity

• List CMR to nie jest umowa przewozu. W sytuacji, gdy jego treść jest inna niż uzgodnione porozumienie, to pierwszeństwo ma umowa.
• Jeżeli stan przesyłki w przewozach krajowych odbiega od umówionej pod względem ilościowym lub jakościowym, to przewoźnik musi to zgłosić, jednak niekoniecznie w liście przewozowym. Może to zrobić również w innej formie i będzie to zgodne z przepisami prawa. Natomiast w przewozach międzynarodowych, uwagi na etapie załadunku powinny znajdować się w liście przewozowym.
• Dokument CMR jest niezbędny, by zadeklarować wartość przesyłki. Należy natomiast pamiętać, że wpisanie takiej deklaracji trzeba wcześniej uzgodnić z przewoźnikiem.
• Regulacje prawne mówią, że jeśli nie wystawimy listu przewozowego, to rozporządzenia przesyłką podczas przewozu są niemożliwe.

Podsumowując, list CMR to cenny dowód zawarcia umowy. Służy przewoźnikowi jako źródło informacji o przewożonym towarze, co pozwala na uniknięcie kosztownych strat.  Umożliwia także odbiorcy kontrolę prawidłowości wykonania zlecenia. Dzięki temu w razie niezgodności stanu przesyłki z opisem zawartym w liście może on wszcząć proces reklamacyjny. Należy pamiętać, że list CMR stanowi również narzędzie zabezpieczające interesy przewoźnika. Jeśli na skutek nieścisłości w dokumencie dojdzie do wystąpienia szkód w przewożonym towarze, za straty odpowiada nadawca. Wydanie dokumentu przewozowego ma więc miejsce z korzyścią dla każdej ze stron umowy.