Przedawnienie roszczeń w transporcie drogowym

Przedawnienie w transporcie krajowym

Kwestię przedawnienia w krajowym transporcie drogowym reguluje polskie Prawo przewozowe, zgodnie z którym za podstawowy termin przedawnienia uznaje się 1 rok. Wyjątek stanowią roszczenia wynikające ze zwłoki, która nie spowodowała uszczerbku w towarze – przedawniają się one po upływie 2 miesięcy. 6-miesięczny okres przedawnienia przysługuje natomiast przewoźnikowi w przypadku roszczeń wobec innych przewoźników. Bieg przedawnienia może jednak zostać zawieszony, na przykład po wniesieniu reklamacji (o procedurze reklamacyjnej pisaliśmy w osobnym artykule).

Prawo przewozowe określa również termin rozpoczęcia biegu przedawnienia, co zostało uregulowane w art. 77 ust. 3:

„Przedawnienie biegnie dla roszczeń z tytułu:

1. utraty przesyłki – od dnia, w którym uprawniony mógł uznać przesyłkę za utraconą,
2. ubytku, uszkodzenia lub zwłoki w dostarczeniu – od dnia wydania przesyłki,
3. szkód nie dających się z zewnątrz zauważyć – od dnia protokolarnego ustalenia szkody,
4. zapłaty lub zwrotu należności – od dnia zapłaty, a gdy jej nie było – od dnia, w którym powinna była nastąpić,
5. niedoboru lub nadwyżki przy likwidacji przesyłek – od dnia dokonania likwidacji,
6. innych zdarzeń prawnych – od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.”

Przedawnienie w transporcie międzynarodowym

Przedawnienia w transporcie międzynarodowym reguluje Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z dnia 19 maja 1956 r. W Konwencji tej, podobnie jak w polskim Prawie przewozowym, za podstawowy termin przedawnienia uznaje się rok. Poza roszczeniami wynikającymi bezpośrednio z umowy przewozu, wyznacza ona jednak także tok postępowania w przypadku tych powstałych na jej tle, tj. z tytułu czynów niedozwolonych czy też bezpodstawnego wzbogacenia. Ponadto czas, po którym roszczenia ulegają przedawnieniu, może być zarówno skrócony do 21 dni (w przypadku opóźnień w dostawie), jak i wydłużony do 3 lat (kiedy jedna ze stron umowy działała w złej woli lub szkoda była rezultatem niedbalstwa).

Różnicę stanowią także regulacje dotyczące momentu rozpoczynającego bieg przedawnienia. Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konwencji CMR, przedawnienie w przypadku zaginięcia, uszkodzenia lub opóźnienia częściowego biegnie począwszy od dnia wydania towaru odbiorcy. Gdy przesyłka zaginie całkowicie, bieg przedawnienia rozpoczyna się 30 dnia po upływie umówionego terminu dostawy lub (w przypadku braku wcześniejszych ustaleń co do takiej daty) 60 dnia od fizycznego momentu przyjęcia przesyłki przez przewoźnika. W pozostałych sytuacjach przedawnienie biegnie po upływie 3 miesięcy od zawarcia umowy.

W świetle Konwencji CMR po upływie terminu przedawnienia roszczenie przestaje istnieć i nie ma już możliwości dochodzenia należności drogą sądową ani pozasądową (co do pewnego stopnia dopuszcza polskie Prawo przewozowe).

Skuteczność dochodzenia powstałych podczas realizacji transportu roszczeń wymaga ścisłej kontroli terminu przedawnienia. Jak wynika z przytoczonych wcześniej przepisów Prawa przewozowego oraz Konwencji CMR, wyznaczenie początku biegu oraz długość okresu przedawnienia uzależnione są od kilku czynników, których nieuwzględnienie może skutkować brakiem możliwości dochodzenia swoich praw.